Konuşmayı öğrenmek çocuklar için son derece karmaşık bir süreçtir. Çocuklar dil ve konuşma gelişiminin en hızlı olduğu 2-5 yaş aralığında konuşma esnasında basit tekrarlar ve uzatmalar sergileyebilir. Bazı çocuklarda bu geçici bir durumken, bazı çocuklarda ise kalıcı kekemeliğin belirtisi olabilir.
Okul öncesi çocuklarda kekemelik başladığında aileler genellikle kendiliğinden geçmesini bekler. Çocukların konuşma esnasında yumuşak takılmalar sergilemesi, dil gelişiminin ilk evrelerinde sık karşılaşılan bir durumdur. Çocukların bir kısmında bu takılmalar kendiliğinden geçerken, bir kısmında ileriki dönemlerde kronik kekemelik olarak devam eder. Kalıcı kekemeliğin çocuklar üzerinde çok sayıda olumsuz etkisi vardır. Ebeveynler, çocuklarının dil ve konuşma gelişimini bilinçli bir şekilde takip etmeli ve olası problemleri erkenden teşhis etmeye özen göstermelidir. Çocuklarının konuşmasında takılma, tekrar ve uzatma gibi durumlar gözlemleyen ebeveynler mutlaka bir dil ve konuşma terapistinden bilgi almalıdırlar.
Ebeveynler olarak kekeleyen çocuğunuzun konuşmasını akıcı hale getirmek için dikkat etmeniz gereken bazı noktalar var:
Hızınızı azaltın. Çocuğunuzla yavaş, sakin ve telaşsız bir şekilde sık sık duraklayarak konuşun. Cümle başlarında ve uzun cümlelerin ortasında nefes almanız yavaşlamanızda etkili olacaktır. Çocuğunuz konuşmasını tamamladıktan sonra ve konuşmaya başlamadan önce mutlaka birkaç saniye bekleyin.
Konuşmasına müdahale etmeyin. Çocuğunuz konuşma esnasında takıldığında “yavaşla”, “nefes al” ya da “sakin konuş” gibi ifadeler kullanmayın. Bu tarz ifadeler çocuğunuzun daha fazla gerilip panik yapmasına neden olacaktır ve sonuç olarak konuşmasındaki takılmalar azalmaktan çok artacaktır.
Tam dinleyin. Çocuğunuz konuşurken onu dikkatinizi dağıtmadan, ilginizi tam olarak yönlendirerek dinleyin. Bu, anlattığı her şeyi, her zaman aralıksız dinlemeniz anlamına gelmiyor. Yoğun ve meşgul olduğunuz zamanlarda, dikkatinizi tam olarak vermeden dinlemek yerine çocuğunuza işinizi bitirinceye kadar beklemesi gerektiğini ve işiniz bittiğinde onu dikkatli bir şekilde dinleyeceğinizi izah edin, dinlemek için daha uygun bir ortam yaratın.
Çok soru sormayın. Konuşma esnasında çocuğunuza sorular sorabilirsiniz. Ancak dikkat etmeniz gereken nokta çocuğunuz soruya tam yanıt vermeden birbiri ardına soru sormamak olmalıdır. Aksi takdirde çocuğunuz üzerinde zaman baskısı hissedebilir ve bu durum konuşmasına olumsuz şekilde yansır. Bunun yerine, çocuğunuz soruya yanıt verdikten sonra birkaç saniye bekleyip sonrasında diğer soruya geçmeniz doğru olacaktır.
Sırayla konuşun. Ailenin tüm üyelerinin sırayla konuşmasını ve birbirlerinin sözünü kesmeden dinlemesini sağlayın. Çocuklar konuşmaları daha az kesildiğinde çok daha akıcı şekilde konuşurlar. Aile bireylerinin sıra alarak konuşmasını sağlamak için “sıra alma” gerektiren oyunlar oynayabilirsiniz.
Güvenini arttırın. Bunun için sık sık açıklayıcı övgüler yapın ve olumlu davranışlarla ilgili geridönüş verin. Örneğin, “Harikasın” yerine “Oyuncaklarını toplamana çok sevindim. Çok yardımseversin” gibi açıklayıcı cümleler kurun. Bu tarz açıklayıcı övgüler çocuğunuzun benlik algısını sağlamlaştırarak, kendine olan güvenini artırır.
Özel vakit ayırın. Her gün çocuğunuzla baş başa zaman geçirerek, dikkatinizi tam olarak ona verebileceğiniz ve onunla ilgileneceğiniz özel vakit ayırın. Bu, sessiz ve sakin bir zaman olmalı ve çevrenizde TV, tablet veya cep telefonu gibi dikkat dağıtıcı hiçbir şey olmamalı. Bu şekilde her gün çocuğunuzla 5 dakika geçirmeniz bile büyük fark yaratır.
Normal kuralları uygulayın. Disiplin, kekeleyen ya da kekelemeyen çocuklar arasında bir ayrım yaratmaz. Olması gereken kurallar her çocuk için aynı derecede geçerli ve gereklidir.
Kendinizi suçlamayın. Çocuğunuzun kekemeliğinin nedeni siz değilsiniz. Araştırmalar genetik aktarımın dışında kekemeliğin ailenin tutum ve davranışlarından kaynaklanmadığını ortaya koyuyor. Kendinizi suçlamazsanız çocuğun kekemeliğini tetikleyecek stresli ortamı ortadan kaldırır, daha sakin tutum ve davranış içine girebilirsiniz.
Uzman desteği alın. Eğer çocuğunuzun konuşmasında tutukluk olduğundan şüpheleniyorsanız, mutlaka uzman bir konuşma terapistinden destek almalısınız. Kekemeliğin ruhsal ve sosyal sorunlara yol açmadan çözülmesini sağlamak çocuğunuza verebileceğiniz en önemli destektir.
